روش، منش، رفتار و كردار امام مجتبى عليه السلام نمونه روزگار بود. در يك جمع بندى كلّى، مى توان چنين نتيجه گرفت كه تاريخ نويسان مهم ترين برجستگى هاى اخلاقى آن حضرت را «بخشنده ترين، بزرگمنش ترين، با سخاوت ترين، حليم ترين، زاهدترين، راستگوترين، پارساترين، عابدترين، گرامى ترين، پرگذشت ترين و داراى گشاده ترين سينه در ميان مردم» ثبت و ضبط كرده اند.



شيخ صدوق در كتاب امالى از امام صادق عليه السلام و آن حضرت از پدرانش چنين نقل مى كند:



«امام حسن بن على بن ابيطالب عليه السلام ، در ميان مردم زمان خود، عابدترين، پارساترين و گرامى ترين افراد بود. چون قصد حجّ مى كرد، پياده مى رفت و گاهى پاى خود را برهنه مى نمود. هيچگاه دست به كارى نمى زد مگر اينكه خدا را ياد مى نمود. راستگوترين مردم بود و رساترين بيان را داشت. هرگاه به در ورودى مسجدى مى رسيد، سر خود را بلند كرده، عرض مى نمود: «بارالها! مهمان تو به حضورت رسيده، اى احسانگر! بنده تباهكارت به درگاهت شتافته؛ پس از زشتيهايى كه مرتكب شده، به خاطر زيباييهايى كه نزد تو است، در گذر؛ اى كريم!»12



زينب بنت ابى رافع روايت مى كند: فاطمه عليهاالسلام در زمانى كه پدر ارجمندش بر بستر بيمارى مرگ افتاده بود، دست دو فرزندش را گرفت و خدمت پدر بزرگوارش آورد و فرمود: «اى پيامبر خدا! اين دو، فرزندانت هستند؛ آيا براى آنان ارثى از خود قرار نمى دهى؟»



رسول مكرّم اسلام در پاسخ دخترش فرمود: «امّا الحسن فانّ له هيبتى و سؤددى، و امّا الحسين فله جودى و شجاعتى؛13 هيبت و آقايى خود را براى حسن و بخشش و شجاعتم را براى حسين ارث قرار مى دهم».



محمد بن اسحاق مى گويد: «پس از رسول خدا صلى الله عليه و آله وسلم هيچ كس در شرف و عزّت به رتبه حسن بن على نرسيد.»14



و همو روايت مى كند: «حسن بن على را در راه حجّ ملاقات كردم كه از مركب خويش پياده شد و قدم زنان حركت كرد. در اين موقع تمام كسانى كه با او بودند، به او اقتدا نموده و پياده حركت كردند؛ حتى سعد بن ابى وقّاص را ديدم كه فرود آمد و پياده، گام زد.»15



واصل بن عطاء مى گويد: «سيماى حسن بن على، چون سيماى پيامبران و هيبت او چون هيبت پادشاهان بود.»16