همان گونه که مي دانيم جنگ صفين پس از گذشت ماهها پايداري و مقاومت و ايثار و فداکاري و ضايعات و تلفات بسيار، در آن روزهايي که نزديک بود با پيروزي لشکر حق و ياران امير المؤمنان(ع)به پايان برسد، با خدعه و نيرنگ عمرو عاص لشکر شکست خورده معاويه قرآن ها را سر نيزه کردند و درخواست حکميت قرآن را نمودند...



و به دنبال آن، به خاطر جهالت جمعي از اصحاب امير المؤمنين(ع)و نفاق و دورويي جمعي ديگر از آنها، آن امام بزرگوار و مظلوم را ناچار به پذيرش حکميت کردند، و بالاخره نيز حکميت رسواي آن مرد بي اراده و نادان، و بيرون از خط امام، يعني ابو موسي اشعري را بر امام تحميل نمودند، ولي پس از گذشت چندي به خطاي بزرگي که مرتکب شده بودند متوجه گرديده و گناه آن را به گردن اين و آن مي انداختند، بخصوص هنگامي که شنيدند عمرو عاص با فريبکاري و مکر و حيله خاصي که داشت ابو موسي را فريب داده و در جريان حکميت علي(ع)را از خلافت خلع کرده و به جاي او«عبد الله بن عمر»را به خلافت برگزيده... (55).



اينان که خود سبب آن همه خفت و خواري و سرافکندگي شده بودند، و با اصرار و پافشاري بيش از حد خود اين حکميت رسوا و آن حاکم نادان و بي اراده را بر امير المؤمنين(ع) تحميل کرده بودند، با پي بردن به اين اشتباه بزرگ و خطاي غير قابل جبران، سخت پشيمان شده، و امام(ع)را تحت فشار قرار دادند تا آنچه را به اصرار خود آنها پذيرفته و تعهد به آن را امضا کرده لغو کند، و پيمان به امضا رسيده را بشکند، و بي مقدمه دوباره جنگ را شروع کند...



و بلکه پا را از اين هم فراتر نهاده و خود آن رهبر بزرگوار و آن امام مظلوم را در پذيرش حکميت مقصر دانسته، شعار«لا حکم الا لله »را سر دادند...و بدين ترتيب نزديک بود که آشوب تازه و فاجعه ديگري را در ميان لشکريان آن حضرت پديد آرد، و در اين مرحله لازم بود جلوي اين فاجعه به نحوي گرفته شود، و شخصيتي که مورد احترام و پذيرش همگان باشد براي آنها سخنراني کند، و بطلان حکمي را که از طرف ابو موسي صادر شده، با دليل و برهان براي آنها ثابت کند، و از طرفي مشروعيت پذيرش اصل حکميت را براي ايشان بيان کند.



و به همين منظور فرزندش حسن را مامور ساخت تا براي آن مردم ماجراجو سخنراني کند و آن بزرگوار نيز به دنبال اين ماموريت به پا خاسته وچنين گفت:



«ايها الناس قد اکثرتم في هذين الرجلين، و انما بعثا ليحکما بالکتاب علي الهوي، فحکما بالهوي علي الکتاب و من کان هکذا لم يسم حکما و لکنه محکوم عليه، و قد اخطا عبد الله بن قيس اذ جعلها لعبد الله بن عمر، فاخطا في ثلاث خصال:



واحدة انه خالف اباه، اذ لم يرضه لها و لا جعله من اهل الشوري و اخري انه لم يستامره في نفسه.



و ثالثها انه لم يجتمع عليه المهاجرون و الانصار الذين يعقدون الامارة و يحکمون بها علي الناس.



و اما الحکومة، فقد حکم النبي-صلي الله عليه و آله-سعد بن معاذ في بني قريظة فحکم بما يرضي الله به، و لا شک لو خالف لم يرضه رسول الله(ص)». (56)



(اي مردم براستي که شما درباره اين دو مرد زياده سخن گفتيد، و اين دو نفر فقط انتخاب شده بودند که به کتاب خدا حکم کنند نه از روي هواي نفس، ولي آنها به هواي نفس حکم کردند نه به کتاب خدا، و کسي که چنين باشد«حکم »نيست، بلکه محکوم است و عبد الله بن قيس(ابو موسي)که خلافت را براي عبد الله بن عمر قرار داد، سه اشتباه و خطا را مرتکب شده:



اول، با پدرش عمر مخالفت کرده، زيرا عمر به اين کار راضي نشد و حتي او را از اهل شوري نيز قرار نداد.



دوم، با خود عبد الله در اين باره مشورت نکرد.



سوم، مهاجر و انصاري که حکومت را منعقد نموده و حکم آنها را مردم پذيرا هستند، نظري در اين باره نداده اند.(اين راجع به حکومت اين دو نفر در اين باره)



و اما اصل حکميت(و مشروعيت آن)نيز چنان بود که رسول خدا(ص)سعد بن معاذ را در داستان بني قريظه حکم قرار داد، و او نيز بدانچه رضايت خدا بود حکم کرد، و شکي نيست اگر مخالفت کرده بود، رسول خدا(ص)رضايت نمي داد و امضا نمي فرمود.)



و اين سخنراني جالب با ايجاز و اختصاري که در آن بود جامع همه مسائل بوده، و پاسخ همه ايرادها و سؤالهايي را که مي توانست مطرح شود مي داد، و دليل ديگري بر عظمت مقام علمي و سياسي فرزند برومند امير المؤمنين(ع)و سبط اکبر رسول خدا(ص) مي باشد.