بازگشت

امام حسن (ع ) و محاصره خانه عثمان


درپاره اي از منابع تاريخي آمده است. در زماني كه خانه عثمان توسط معترضين در مـحـاصـره بـود امـير مؤ منان (ع) امام حسن و امام حسين (س) را به حمايت از خليفه به خانه او فـرسـتـاد آنـچـه در ايـنـجـا لازم بـه ذكـر اسـت دو مـطـلب اسـت : اصل اعزام و ديگري انگيزه آن

در مـورد مـوضوع نخست ، از تاريخ و همچنين از سخنان امام (ع) در نهج البلاغه. بـر مـي آيـد كـه آن حـضـرت در زمـان مـحـاصـره خـانـه عـثـمـان وقـتـل وي در مدينه نبوده است و نبودن او طبق خواسته خود عثمان بوده است ، چه آنكه وي وجود آن حـضـرت را در مـدينه مخّل و مضّر به حال خود مي دانست ؛ از اين رو از حضرت علي (ع) خواسته بـود تا موقّتاً از مدينه خارج شود و به مزرعه خود در (يَنْبُعْ) ـ كه در هفت منزلي مدينه قرار داشت ـ برود تا شايد غيبت او موجب كاهش ‍ تظاهرات و مخالفتهاي معترضين عليه خليفه گردد.

در مـورد مـوضـوع دوّم ، اگر چنين اقدامي از سوي اميرمؤ منان (ع) صورت گرفته باشد بدون شـك بـر اسـاس مـصـالحـي بـوده اسـت.آنـچـه مي توان در تبيين مصلحت اين اقدام ـ با استفاده از مـوضـوع گـيـريـهـا و سـخـنـان آن حـضـرت در رابـطـه بـا عـمـلكـرد وقـتل عثمان ـ بيان كرد اين است كه اگر چه اميرمؤ منان (ع) خلافت عثمان را از اساس ، شرعي و قـانـونـي نـمـي دانـسـت واز تـمـامي كارهاي خلاف شرع و سيره پيامبر(ص) كه از سوي هياءت حاكمه سر مي زد اطلاع كامل داشت و بر اساس همين آگاهي بارها خليفه را نصيحت كرد تا شايد دسـت از كـارهـاي خـلاف اسـلامـي خـود بـر دارد؛ بـا ايـن حال راه چاره را در روشي كه معترضين در پيش گرفته بودند نمي ديد.

حضرت در سخني خطاب به معترضين ، از هر دو سياست ياد شده انتقاد كرده مي فرمايد:

(آسْتَاءْثَرَ فَاءَساءَالاَْثَرَةَ وَجَزِعْتُمْ فَاءساءتُمُ الجَزَعَ).

(عـثـمـان) اسـتـبـداد پـيشه كرد (و همه چيز را به خود و خويشاوندان خود اختصاص داد) و چه بد استبدادي ؛ شما نيز بيتابي كرديد و كا را ازاندازه به در برديد.

اتـّخـاذ ايـن مـوضـع از سـوي امـام (ع) بـديـن جـهـت بـود كـه روش مـعـتـرضـيـن در قـتـل عـثـمـان در آن شـرايط و باآن كيفيّت نمي توانست به مصلحت اسلام باشد؛ بلكه برعكس ، بـاعـث مـي شد تا ضربه بزرگ و جبران ناپذيري بر پيكر اسلام وارد آيد و فرصت طلبان بـا شعار خونخواهي خليفه ، عليه اسلام كه در وجود اميرمؤ منان (ع) تجسّم يافته بود موضع گيري كنند.

اگـر امـيـرمؤ منان (ع) ميل نداشت كه عثمان به آن وضع كشته شود و اگر فرزندانش امام حسن و امام حسين (س) را براي دفاع از او فرستاد، براي جلوگيري از اين خطرها و زيانها بود.

از سوي ديگر، حضرت نمي خواست مساءله دفاع او را از عثمان موجب فهم و برداشت غلط موضع حـضـرت در قـبـال خليفه و خطاكاريهاي او باشد؛ از اين رو انحرافات او را گوشزد مي كرد و سـعـي مـي نمود وي را به راه راست برگرداند؛ تا جايي كه عثمان بر امام (ع) تنگ گرفت و دستور داد آن حضرت مدينه را به مقصد(ينبع) ترك گويد.