بازگشت

نقش خوارج


گرچه فرار فرمانده و پخـش شايعات در متشنج ساختـن جو آن جامعه, تاءثير زيادى داشت ولى هرگز نبايد نقـش خوارج و فرهنگ حاكـم بر مردم آن زمان را فراموش كرد. خوارج اين كوته نظران كه بزرگتريـن ضـربه را بـر پيكره لشكـر اميرالمـومنيـن(ع) وارد ساختنـد و با تحميل پذيـرش حكميت بـرآن امـام همام از شكست قطعى معاويه جلـوگيرى كردند و سپـس خـود به قيام مسلحانه بر ضد آن حضرت دست زدند گرچه ايـن نبرد با سركوبى آنان پايان يافت ولى عواقب بدى از قبيل ايجاد انـدوه فراوان در قلب مردم عراق و افزايـش روحيه تمرد در آنان, به جا گذاشت كه ايـن عواقب ناپسنـد در زمان امام حسـن(ع) نيز همچنان برآن جامعه پرتـو افكـن بـود. وضع موجود در شكست آن حضرت در پيروزى كامل بر دشمـن نقش به سزايى داشت, زيرا ايـن روحيه تمرد و بى وفايى در مردم كوفه پشتوانه امام على(ع) را در راه مبـارزه بـا دشمـن بسيـار ضعيف ونـاتـوان سـاخت.

حضـرت خـود وضع اسفبـار مـردم را در خطبه هـاى متعددى بـازگـو مـى فـرمـايـد كه در اينجـا به پـاره اى از آنها اشـاره مـى شـود: (اماوالذى نفسى بيده ليظهرن هـولاء القـوم عليكم... استنفرتكـم للجهاد فلم تنفروا و اسمعتكـم فلم تسمعوا...) (خطبه 97) (... ما انتـم بـوثيقه يعلق بها و لازوافر عز يعتصـم اليها لبئس حشاش نـارالحـرب انتـم اف لكم...)(خطبه 125)

(يااشباه الـرجال و لا رجال حلـوم الاطفال و عقـول ربـات الحجال لـوددت انـى لـم اركـم و لـم اعرفكم...) (خطبه 27)

امـام(ع) بـا ايـن سخنـان شمـاتتآميز از عدم همكـارى مـردم گله مى كند. معاويه از ايـن كندى و سستـى استفاده و سعى مى كند مناطق تحت نفـوذ حضرت را مـورد هجـوم قرار دهد. يكى از آن مناطق, مصر بـود كه عمـرو بن عاص بـدانجا حمله كرد و محمـدبـن ابـى بكـر را دستگيـر و تسليـم معاويه كـرد و پـس از مـدتــى او را به شهادت رساند.

مكه و مـدينه و... از مناطقـى بـود كه مـورد حمله معاويه قـرار گرفت.

امام حسـن(ع) وارث چنيـن جامعه اى بـود. حضرتـش در جمله اى كوتاه روحيه آن مردم را چنيـن ترسيم مى فرمايد: (وكنتـم فى مسيركم الى صفيـن و دينكـم امام دنياكـم و اصبحتـم اليـوم و دنياكـم امـام دينكـم...) آيا ادامه جنگ بـراى حضـرت يك كار عاقلانه بـود؟ يا همان گـونه كه حضـرتـش انتخـاب كـرده بـود, تنها راه صحيح همان پذيرفتن آتش بس بوده است.

در اينجا طـومار جنگ به نفع معاويه پيچيـده شـد و صحنه جـديـدى براى حضرت امام حسن(ع) پيش آمد.