تـوطئه هاى فـوق سبب شـد تا حكـومت تازه نفـس امام مجتبـى(ع) گرفتار مقـابله و بـرخـورد بـا آنان گـردد, از بـرنامه ريزهاى دراز مـدت و جابجايى نيروهاى خسته و ناتوان و غير علاقه مند منصرف شـود و نتـواند شالوده محكمى را پى ريزى كند. از سـوى ديگر, طـولانى شدن معركه صفيـن به مدت هيجـده ماه و كشته شـدن حـدود 70 هزار تـن در ليله الهرير و فقـدان نيروهاى ارزشمند و صحابه بزرگ پيامبـر(ص) ماننـد عمار ياسر, هاشـم مرقال, ثابت بـن قيس, ذوالشهادتيـن و ..., كه سابقه اى درخشان در تاريخ اسلام داشتنـد, و از همه مهمتـر شهادت اميرمـومنان در فـرو پـاشـى شيـرازه حكـومت تـاثيـر بسزا داشت.

مـورخان گفته اند: 36 تـن از رزمندگان غزوه بـدر, كه آخريـن ستارگان تابناك ايمان و عقيـده از زمان پيامبر(ص) بـودنـد, در نبردهاى جمل, نهروان و صفيـن به شهادت رسيدند كه ضربه اى كـوبنده بر پيكر لشگريان عراق بود.

امام مجتبى(ع) فرمـود: سـوگند به خدا, مـن حكـومت و خلافت را تسليـم معاويه نكردم, مگر بـدان سبب كه يارانـى براى نبـرد با او نيافتـم. چنانچه همراهانـى مى داشتـم, شب و روز با وى(معاويه) جنگ مـى كـردم و (آنقدر) به نبرد عليه او ادامه مى دادم تا خداوند بيـن ما حكـم كند. سبط اكبـر رسـول خـدا(ص) چنـان مـى ديـد كه جنگ شـروع شـود, به شكست نظاميان عراق مى انجامد و معاويه بديـن بهانه همه دوستان اهل بيت(ع) را خواهد كشت. از اينرو فرمود:

انـى خشيت اءن يجتث المسلمـون عن وجه الارض فاءردت اءن يكـون للديـن ناعى مـن ترسيدم ريشه مسلمانان از روى زمين كنده شود, خواستم, براى پـاسـدارى و حفـاظت از ديـن, نگـاهبـانـى بـاقـى بمـانـد. و در جاى ديگر فرمود:

فصالحت بقيا على شيعتنا خاصه مـن القتل, فراءيت دفع هذه الحروب الى يوم ما فان الله كل يـوم هـو فى شاءن حفاظت شيعه از نابـودى و كشته شـدن, مـرا ناگزير به مصالحه ساخت. پـس مناسب ديـدم جنگ را به روزى ديگر واگذارم.

تكليف انسان بـراساس اءوامر الهى هر روز به گـونه اى است و بايـد آن را انجام دهد.