پاسخ هاي امام حسن(ع) به پدرش
393 ـ ابو نعيم با سند خود از حارث نقل كرده است:
[ اميرمؤمنان] على عليه السلام از فرزند خود، حسن بن علىّ عليه السلام درباره چند چيز سؤال كرد؛ فرمود: فرزندم! درست كردارى چيست؟ حسن عليه السلام عرض كرد؛ پدرجان! درست كردارى، ناپسندها را با پسنديده ها برطرف كردن.
فرمود: شرف چيست؟ عرض كرد: با خويشان نزديكى كردن، و خطاهاى ايشان را تحمّل كردن، و با برادران [ ايمانى] خود هماهنگ بودن، و پناهنده هاى خود را حفظ كردن.
فرمود: جوانمردى چيست؟ عرض كرد: پاكدامنى، و سامان بخشى مال [و پيراستن آن از حرام و شبهه].
فرمود: كِنِسى چيست؟ عرض كرد: اندك ها را ديدن، و بى ارزش ها را [ ازنيازمند آن[ بازداشتن.
فرمود: پستى چيست؟ عرض كرد: خود را نگه داشتن و همسر خود را وا گذاشتن.
فرمود: سماحت چيست؟ عرض كرد: از دشوار و آسان، بخشيدن است.
فرمود: بُخل چيست: عرض كرد: اين است كه انفاق هاى خود را، ازدست رفته بدانى.
فرمود: برادرى چيست؟ عرض كرد: ياور هم بودن در سختى و آسانى ها.
فرمود: ترس چيست؟ عرض كرد: حمله كردن بر دوست، و از دشمن خوددارى كردن.
فرمود: غنيمت چيست؟ عرض كرد: علاقه به تقوا و بى علاقه بودن به دنيا، غنيمتى [بى رنج و] گوارا است.
فرمود: حلم چيست؟ عرض كرد: خشم خود را فروبردن و بر خود مسلّط بودن.
فرمود: بى نيازى چيست؟ عرض كرد: خشنود بودن آدمى به آنچه خدا برايش مقدّر كرده است، هرچند اندك باشد، و حقّا كه بى نيازى، بى نيازىِ دل است.
فرمود: فقر چيست؟ عرض كرد: دلِ آدمى به هر چيزى آزمند بودن.
فرمود: عزّت و نيرومندى چيست؟ عرض كرد: دلاور بودن، و با نيرومندترين مردم هماورد شدن.
فرمود: ذلّت چيست؟ عرض كرد: به هنگام راستى ها و درستى ها، هراسيدن [ ، و هنگام آسيب ها، فغان كردن].
فرمود: ناتوانى در سخن چيست؟ عرض كرد: هنگام سخن گفتن، با ريش بازى كردن، و آب دهان فراوان [فروبردن].
فرمود: بى باكى چيست؟ عرض كرد: با مثل خود برخورد كردن [و هماورد [شدن.
فرمود: زحمت و دردسر چيست؟ عرض كرد: سخن گفتن درباره چيزى بى فايده.
فرمود: بزرگى [و سرافرازى] چيست؟ عرض كرد: هنگام ضرر و زيان [نيز[ ببخشى، و از گناه ديگران درگذرى.
فرمود: فهم و دريافت كردن چيست؟ عرض كرد: هر چه به دل بسپارى، نگه دارد.
فرمود: حماقت چيست؟ عرض كرد: با امام خود دشمنى كردن و سخن خود را بر او بلند كردن.
فرمود: نيكى ستايش چيست؟ عرض كرد: [صفات] زيبا را آوردن، و [صفات [زشت را ترك كردن.
فرمود: دورانديشى چيست؟ عرض كرد: بردبارىِ مدام، و مداراكردن با حكمرانان.
فرمود: سفاهت چيست؟ عرض كرد: از پى پستى ها رفتن وهمنشين شدن باگمراهان.
فرمود: غفلت چيست؟ عرض كرد: مسجد را رها كردن و پيروى كردن از فسادآورها.
فرمود: حرمان چيست؟ عرض كرد: بهره در دسترس را رهاكردن.
فرمود: مُفسِد كيست؟ عرض كرد: كسى كه در [تدبير] مال خود كم عقلى كند، و در [حفظ [ناموس خود سهل انگارى نمايد.