تربيت عبارت از مجموعه روشها و فنونى است كه از آغاز تولد انسان ، بلكه مدتها قبل از تولد بايد به كار گرفته شود، تا استعدادهاى درونى بشر رشد و نمو لازم را يافته و در مسير تكامل و تعالى قرار گيرد.

اساسا براى ساختن جامعه اى نمونه و تربيت انسان هاى كامل و سالم از نظر جسمى و روحى ، اصول و روشهايى لازم است كه انسان در پرتو آنها بتواند به دور از هرگونه انحراف ، مسير سعادت و كمال را بپيمايد.

اين روش ها تحت عناوين احكام و دستورات زندگى شناخته مى شوند كه برخى قبل از تولد و برخى ديگر بعد از آن و در طول رشد كودك اعمال مى شود انتخاب همسر، نحوه تشكيل خانواده ، شرايط انعقاد نطفه ، حالات و رفتار مادر در دوران باردارى ، نامگذارى كودك ، توجه به نيازهاى روحى و جسمى او، حفظ شخصيت و احترام فرزند، نظارت بر انتخاب دوستان ، شيوه تعليم و تربيت و دقت در معاشرت هاى كودكان و نوجوانان و ده ها شيوه ديگر از جمله نكات ريز و ظريفى هستند كه در حالات ، ويژگى هاى شخصيتى و خوى و خصلت ها و انتخاب هاى يك كودك در آينده موثر مى باشند.

به عبارت ديگر تربيت عبارت است از مجموعه اعمال و رفتار و شيوه هايى كه قواى جسمانى ، روانى و عقلانى انسان را شكوفا ساخته تا آن قوا با نظام و سازمان ويژه اى و با استمداد از درون متربى و به مدد تلاش هاى او به ميزان توانايى و استعداد خود، رشد و پيشرفت نمايد. بنابراين تربيت صحيح علاوه بر تلقينات و آموزش هاى مستقيم و غيرمستقيم مربى به كوشش ها و تحرك متربى نيز مربوط مى شود.

در اين ميان آنچه اهميت دارد، ارائه كاملترين و سالم ترين و مطمئن ترين روش هاى تربيتى است كه علاوه بر دربرداشتن همه ابعاد و نيازهاى زندگى انسان ، او را به سعادت حقيقى و زندگى جاودانه و فلاح و رستگارى نزديك كند و از وضع موجود به كمال مطلوب برساند.

اين شيوه ها و اصول تربيتى اطمينان بخش را مى توان از زندگى و رفتار و گفتار اسوه هاى حقيقى بشر و پيشوايان راستين الهى به دست آورده و انتخاب نمود، و آن همان سيره تربيتى ائمه معصومين عليهم السلام و خاندان وحى است . ما در اين مجموعه به روش ها و نقطه نظرات تربيتى در سيره و سخن حضرت امام حسن مجتبى عليه السلام مى پردازيم . به اميد آن كه بتوانيم از راه و روش آن پيشواى معصوم كمال بهره را برده و در پرتو رهنمودهاى حيات بخش آن حضرت به كمال مطلوب كه همان فلاح و رستگارى و قرب به خداست نائل شويم .

در سيره تربيتى امام مجتبى عليه السلام مسائل تربيتى و نكات باريك روان شناختى قابل توجهى ديده مى شود، كه مى تواند به عنوان الگو و روش ‍ صحيح تعليم و تربيت كودكان مطرح شود و بهترين فنون پرورش كودكان براى والدين و مربيان است . اگر ما از نظر تربيتى به سيره و سخن آن امام معصوم نظرى بيفكنيم و از اين زاويه گفتار و رفتار آن حضرت را مورد بررسى و ارزيابى قرار دهيم ، در سراسر زندگى آن بزرگوار شيوه هاى كارآمد تربيتى خواهيم يافت و راه هاى تغيير از وضعيت موجود به يك وضعيت ايده آل و مطلوب را كه به نوعى از اهداف تعليم و تربيت محسوب مى شود براى فرزندان و نسل جديد در پيش رو خواهيم داشت .

بر اساس روش تربيتى امام مجتبى عليه السلام بعد از اين كه به زمينه ها و بسترهاى مناسب در تعليم و تربيت پرداخته شد؛ با ايجاد ارتباط عاطفى و برقرارى محبت و صميميت بين مربى و متربى به كاهش تنش و فشارهاى روانى فرزندان كمك شايان مى شود.

در اين شيوه مسائل اساسى و ريشه دار تربيت ، عوامل و نقش آفرينان در اين صحنه ، شيوه هاى اصلاح رفتار و جلوگيرى از لغزش ها، صفات و شرايط مربيان ، راه هاى مقابله با مشكلات و حل آنان و بالاخره تربيت دينى و جهان بينى الهى در كودكان و نوجوانان ، اهميت ملجا و پناهگاه در تربيت ، نقش الگو و سرمشق در اين زمينه ، فرهنگ دعا و رابطه آن با تربيت فرزند، موانع و آفات تربيت ، اهميت خانواده و نقش بنيادى پدر و مادر و مربيان ، از جمله مواردى است كه در اين كتاب بر اساس رهنمودها و نكات مهم در زندگى امام مجتبى عليه السلام مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است . با توجه به نكات ياد شده اميدواريم با بهره گيرى از اين رهنمودهاى ارزنده تربيتى نسل جوان و نوجوان را كه از مهمترين و عظيم ترين سرمايه جامعه مان مى باشند به روش صحيح تربيت نموده و سعادت و سلامت آينده كشورمان را تضمين نماييم . انشاء الله .

قم - عبدالكريم پاك نيا