برخى از مورّخان نوشته اند که امام حسن مجتبى عليه السلام پى در پى ازدواج مى کرد و طلاق مى داد. و اين کار آن قدر تکرار شد که اميرمؤمنان عليه السلام به مردم کوفه فرمود: اى اهل کوفه! دخترانتان را به عقد حسن در نياوريد؛ چرا که او فردى طلاق دهنده است. مردى از طايفه هَمْدان گفت: ما به او دختر مى دهيم؛ اگر خواست، نگه دارد واگر مايل نبود، طلاق دهد.1

اين سخن، تهمتى بيش نيست و از واقعيت به دور است؛ چرا که اوّلاً: اين روايات هرگز با شأن و منزلت و مقام امام حسن مجتبى عليه السلام سازگار نيست. ثانياً: بيشتر اين نقلهاى تاريخى از سه مورّخ نقل شده است که آن سه نيز کتابهاى خود را زير سايه دولتهاى غاصب بنى عباس به رشته تحرير درآورده اند. ثالثاً: اين تهمت از سوى منصور عباسى براى خنثى سازى شورش حسنى ها طرح ريزى شده است.

ما نخست به نقل روايات و نقلهاى تاريخى پيرامون اين مسئله مى پردازيم و سپس پاسخ آنها را مى آوريم.

روايات پيرامون ازدواجهاى مکرّر امام حسن مجتبى عليه السلام سه دسته هستند:



دسته اوّل

در اين دسته از روايات فقط به نهى از ازدواج و علت آن اشاره شده است.

1. برقى در کتاب محاسن از حضرت صادق عليه السلام روايت کرده که مردى خدمت اميرمؤمنان عليه السلام آمد و عرض کرد: آمده ام با تو درباره دخترم مشورت کنم؛ چرا که فرزندانت: حسن و حسين و عبداللّه بن جعفر به خواستگارى او آمده اند. امام فرمود: «المستشار مؤتمن؛ بدان که حسن، همسران خويش را طلاق مى دهد، دخترت را به ازدواج حسين درآور که براى دخترت بهتر است.»2

2. کلينى به سند خود از عبداللّه بن سنان نقل کرده: امام صادق عليه السلام فرمود: روزى اميرمؤمنان عليه السلام بر فراز منبر، مردم کوفه را مخاطب قرار داده، فرمود: به فرزندم حسن زن ندهيد که او مردى است طلاق دهنده. پس مردى از طايفه هَمْدان گفت: آرى! به خدا سوگند، دخترانمان را به ازدواج او درمى آوريم؛ چرا که او فرزند رسول خداصلى الله عليه وآله وسلم و اميرمؤمنان عليه السلام است؛ پس اگر خواست، نگه دارد و اگر مايل نبود، آنها را طلاق دهد.3



دسته دوم

در اين دسته از روايتها اميرمؤمنان عليه السلام از ازدواجها و طلاق هاى مکرّر امام حسن مجتبى عليه السلام سخت اظهار نگرانى کرده است.

1. بلاذرى از ابى صالح نقل کرده که اميرمؤمنان عليه السلام فرمود: آن قدر حسن عليه السلام زن گرفت و طلاق داد که ترسيدم دشمنى ديگران را در پى داشته باشد.4

2. سيوطى از على عليه السلام نقل کرده: حسن عليه السلام ازدواج مى کرد و طلاق مى داد، به طورى که بيم داشتم از قبايل و طوايف عداوت و دشمنى به ما برسد.5

3. ابوطالب مکّى مى نويسد: على عليه السلام از ازدواجهاى امام حسن عليه السلام دلتنگ مى شد و در سخنرانى خود مى فرمود: فرزندم حسن، زنان خويش را طلاق مى دهد؛ به او زن ندهيد.6

4. مجلسى از محمد بن عطيه نقل مى کند: اميرمؤمنان عليه السلام از طلاق زنان توسط امام حسن عليه السلام دلتنگ مى شد و از خانواده هاى آنها شرم و حيا مى کرد و مى فرمود: حسن بسيار طلاق مى دهد؛ به او زن ندهيد.7



دسته سوم

در دسته سوم به تعداد زنها اشاره شده است؛ و ابن حجر، ابوطالب مکى، ابوالحسن مدائنى، کلينى، کفعمى، بلخى و ابن شهرآشوب به نقل آن پرداخته اند و تعداد زنان امام حسن عليه السلام را چنين گفته اند:

1. کفعمى: شصت و چهار.8

2. ابوالحسن مدائنى: هفتاد.9

3. ابن حجر: نود.10

4. کلينى: پنجاه.11

5. بلخى: دويست.12

6. ابوطالب مکى: دويست و پنجاه.13

7. برخى نيز آورده اند که وى سيصد زن داشته است.14

8. همچنين نقل شده که تعداد زنهاى امام به چهار صد زن رسيده است.15