مهمترين و حساسترين بخش زندگانى امام مجتبى عليه السلام، كه مورد بحث و گفتگوى فراوان واقع شده و موجب خرده گيرى دوستان كوته بين و دشمنان مغرض يا بى اطلاع گرديده است، ماجراى صلح آن حضرت با معاويه و كناره گيرى اجبارى ايشان از صحنه خلافت و حكومت اسلامى است.



گروهى، با مطالعه زندگانى حضرت مجتبى عليه السلام وحوادث آن روز ، اين سؤالها را مطرح مى سازند كه چراامام حسن عليه السلام با معاويه صلح كرد؟ مگر پس از شهادت امير مؤمنان عليه السلام شيعيان و پيروان على عليه السلام با فرزندش حسن مجتبى عليه السلام بيعت نكرده بودند؟



آيا بهتر نبود كه آنچه را بعدا امام حسين عليه السلام انجام داد، امام حسن عليه السلام پيشتر انجام مى داد و در برابر معاويه قيام مى كرد، و آنگاه يا پيروز مى شد و يا با شهادت خودحكومت معاويه را متزلزل مى ساخت؟



پيش از آنكه به پاسخ اين سؤالها بپردازيم، لازم است مقدمتا سه نكته را يادآورى كنيم: